Gazetemizin köşe yazarı Av. Elif COŞKUN; Kentsel Planlamada Bütüncül Bakış: Kentsel Tasarım, Akıllı Şehirler, Kentsel Dönüşüm ve Hukukun Rolü hakkında bilgi verdi.
Günümüzde şehirler sadece beton yapılardan ibaret değil. Artık insanlar daha yaşanabilir, güvenli, çevreyle uyumlu ve sosyal alanları olan şehirlerde yaşamak istiyor. Yani bir şehri planlarken sadece yol, bina, köprü yapmıyoruz; insanın hayatını kolaylaştıracak, ona huzur verecek alanlar yaratmaya çalışıyoruz. Bu da bizi kentsel tasarımın ve kentsel dönüşümün önemine götürüyor. Hele ki bu süreçlerin hukuki bir zeminde yürütülmesi hem bireylerin haklarını korumak hem de sürdürülebilir kentler inşa etmek için şart.
Kentsel Tasarım Ne Sağlar?
Kentsel tasarım, şehirlerin ruhunu ortaya çıkaran bir sanattır aslında. Kaldırımlar, parklar, meydanlar, oturma alanları, bisiklet yolları... Hepsi bir bütün olarak ele alınır. Amaç sadece bir şeyler inşa etmek değil, yaşanabilir bir çevre yaratmaktır.
Bugün Avrupa’da birçok şehir bu konuda örnek teşkil ediyor.
• Amsterdam, su yollarıyla yeşil alanları bir arada düşünerek şehir planlamasını yapıyor.
• Kopenhag, bisiklet dostu tasarımlarıyla dünyada örnek gösteriliyor.
• Barselona, dijital uygulamalarla ışıklandırmayı, atık yönetimini ve toplu taşımayı daha verimli hale getiriyor.
Bu şehirlerde teknolojinin de katkısıyla akıllı şehirler kuruluyor. Ama işin özü hâlâ aynı: İnsanı merkeze alan bir tasarım anlayışı.
Kentsel Dönüşüm: Sadece Yıkıp Yapmak Değil
Türkiye’de sıkça duyduğumuz bir diğer kavram ise kentsel dönüşüm. Depreme dayanıklı konutlar üretmek, eski yapı stokunu yenilemek elbette önemli. Ancak bu süreç sadece yıkıp yeniden bina yapmakla sınırlı olmamalı. Dönüşüm, aynı zamanda sosyal ve kültürel yapının korunmasını, mahalle dokusunun yaşatılmasını ve insanların yerinden edilmeden yaşam kalitesinin artırılmasını da hedeflemelidir.
Kentsel dönüşüm projelerinde ne yazık ki bazen hak kayıpları, adaletsizlikler, hatta mülkiyet sorunları yaşanabiliyor. İşte burada devreye hukuk giriyor.
Avukat Gözüyle: Kentsel Dönüşümde Hukuki Haklar
Bir avukat olarak şunu çok net söyleyebilirim: Kentsel dönüşüm projeleri, mutlaka hukuka uygun yürütülmeli, vatandaşların mülkiyet hakkı, adil bedel talep etme hakkı, bilgilendirilme ve katılım hakkı gibi anayasal hakları korunmalıdır.
6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun ve ilgili yönetmelikler bu süreci düzenler. Ancak uygulamada eksikler ve mağduriyetler yaşanabiliyor. Bu nedenle dönüşüm sürecine girecek vatandaşların mutlaka hukuki destek alması, sözleşmeleri dikkatle incelemesi gerekir.
Kentsel Dönüşüm Sürecinde;
1. Sözleşmeleri İmzalamadan Önce Okuyun ve Hukuki Danışmanlık Alın: Taahhüt sözleşmeleri karmaşık olabilir. Hak kaybına uğramamak için bir avukata danışın.
2. Tapu Kaydınızı Kontrol Edin: Malik olup olmadığınız, hisse oranınız, şerhler ve ipotekler dönüşüm sürecinde belirleyici olabilir.
3. Kat Karşılığı Oranlara Dikkat Edin: Size düşen daire, metrekare ve eklentilerin açıkça belirtilmiş olması gerekir.
4. Yıkım Kararını ve Tebligatları Takip Edin: Salt çoğunlukla alınan kararların size usulüne uygun bildirilip bildirilmediğini kontrol edin.
5. İtiraz ve Dava Sürelerini Kaçırmayın: Tebligat tarihinden itibaren belirli sürede itiraz edilmezse hak kayıpları doğabilir.
Ayrıca, dönüşüm projelerinin sadece müteahhit ve malik arasında değil, yerel yönetimlerin de aktif şekilde sürece dahil olduğu, şeffaf ve katılımcı bir şekilde yürütülmesi çok daha sağlıklı sonuçlar doğurur.
Akıllı, Estetik ve Adil Şehirler Mümkün
Kentsel tasarım, akıllı şehir uygulamaları ve kentsel dönüşüm; üçü birlikte düşünüldüğünde şehirlerde gerçek anlamda bir dönüşüm sağlanabilir. Ancak bu süreçte hukukun güvence sağlayıcı gücü göz ardı edilmemelidir.
Unutmayalım, şehirler sadece beton değil; içinde hayat barındıran canlı organizmalardır. Onları planlarken insanı, doğayı ve hukuku birlikte düşünmek zorundayız. İşte o zaman daha yaşanabilir, güvenli ve adil şehirler kurabiliriz.
Av. Elif COŞKUN