Gazetemizin Köşe yazarı Mali Müşavir Jale OCAK, Mali Analiz Ve Finans - Kredi Kuruluşlarının İşletme konuları ele aldı
Çok önemli yazıya hep birlikte okuyalım!
İşletmeler, ekonomik faaliyetlerini izleyebilmesi için muhasebe tarafından üretilmiş bilgileri kullanıp kararlar almaktadırlar.
Bu kararları alırken üretilen bilgilerin güvenilir ve doğru olması beklenmektedir. Günümüzde teknolojinin de büyük bir değişim içine girdiğini varsayar isek işletmelerin ekonomik yaşantısı daha karmaşık bir hal almış, firma büyüklükleri ve ekonomik hacimler devasa boyutlara ulaşmış ve işletmelerin ekonomik durumlarını ölçme ve değerlendirme de muhasebe bilgi sistemine daha fazla ihtiyaç duyulur hale gelmiştir.
Muhasebeyi kısaca tanımlayacak olur isek, bir işletmenin ekonomik faaliyetlerine ilişkin bilgilerini üretip, ilgili çıkar gruplarına sunan bir bilgi sistemidir. Bu bilgiler muhasebenin temel fonksiyonları aracılığıyla üretilmektedir. Muhasebenin temel fonksiyonlarını; kaydetme – sınıflandırma – özetleme- analiz ve yorum olarak sıralayabiliriz.
Finansal tablo analizi (Mali Analiz) ise; bir işletmenin finansal durumunu, faaliyet sonuçlarını, finansal performansı ve finansal yönden gelişimini değerlendirebilmek, gelişme yönünü ve büyüklüğünü öngörebilmek, geleceğe yönelik tahminlerde bulunabilmek için finansal tablolarda yer alan kalemler arasındaki ilişkilerin ve bunların zaman içerisinde gösterdiği eğilimlerin incelenmesidir.
Finansal tabloların amacı ise; işletmenin finansal durumu, finansal performansı ve nakit akışları hakkında geniş bir kullanıcı kitlesine ekonomik kararlar alırken faydalı olacak bilgi sağlamaktır.
Finansal analizin ön koşullarını sayacak olur isek, genel politik ve ekonomik durumlar ( ekonomik krizler, enflasyonist ortam, kur değişimleri) firmanın içinde bulunduğu sektörün durumu ( uluslararası gelişmeler, sektörün içindeki gelişmişlik düzeyi) , işletmenin yapısal özellikleri ( hukuki durumu, ortaklık yapısı vs. ) sayılabilir. Bu etkenleri dikkate alarak yapılacak finansal analiz, firma hakkında daha doğru bir sonuca varılmasına neden olacaktır.
Finansal tabloların analizi yapılırken birçok teknik kullanılmaktadır. Çok detaylarına girmeden sadece yüzeysel olarak başlıklar halinde sıralayacak olur isek;
Karşılaştırmalı Tablolar Analizi, Trend Analizi (Eğilim Yüzdeleri), Dikey Analiz ve Oran Analizi olarak dört başlıkta toplanmaktadır. Birden fazla analiz tekniği uygulandığında işletmenin durumu anlaşılmaya çalışmakta ve bu teknikler birbirini tamamlayıcı olmaktadır. Bulunan sonuçlar ise işletmenin farklı durumu hakkında bilgiler verir.
Gerek küresel riskler gerekse ülkemizin içinde bulunduğu enflasyonist ortam neticesinde, krediye ulaşmanın zor olduğu ve kredi maliyetlerinin ( paranın maliyetinin ) çok yüksek olduğu bu dönemlerde, işletme adına kredi veren kişi ve kurumlar, sağlıklı ve öngörülebilir bir finansal durum tablosu görmek isterler. Böyle bir durumda finansal tablo analizinin önemi iyice artmaktadır.
Bankalar veya diğer kredi kuruluşları, işletmelerin mali verilerini kredi değerlendirmesine konu ederken 5 önemli hususa dikkat ederler.
Moralite ve Findeks: Bu tanım aslında firmanın kredi başvurusundan önceki geçmiş hayatını kapsamaktadır. Kredi talebinden bulunmadan önceki bankalarda ve diğer kurum kuruluşlarla ilgili maddi manevi ilişkilerinin değerlendirilmesini kapsamaktadır. Firmanın gecikmeye düşmüş bir kredisinin olup olmadığı, piyasada nasıl tanındığının değerlendirmesidir.
Ödeme Gücü: Kredi kuruluşları firmanın ödeme gücünü belirlemek için, son 3 yıla ait mali verileri ile son geçici vergi dönemine ait mali verilerini talep etmektedirler.
3 yıllık mali verilerin istenmesinin sebebi firma hakkında geleceğe ait veri sağlamaya çalışmalarıdır. Ödeme gücünün hesaplanması, kredi verilip verilmeyeceğinin yanı sıra, ne kadar kredi tahsis edilebileceğini, ne çeşit bir kredi verilmesi gerektiğini kapsamaktadır. Örneğin; taksitli bir kredi mi verilecek veyahut reeskont kredisi ya da spot vs. firmanın gelir tablosundan cirosuna bakılır, son 3 yıllık cirolar ile ilgili bir değerlendirme yapılarak yükselişte trendinde mi yoksa düşüş trendinde mi olduğu analiz edilir. Ayrıca firmanın aktif büyüklüğünün son 3 yıl içinde büyüme içerisinde olduğunu gözlemlemek isterler. Örneğin firmanın vadeli satışlardan peşin satışlara geçmiş olması, aktifinin küçülmesine sebep olacağından negatif bir etki gibi görünse de firmanın hazır değerleri yükselmiş olacaktır. Dolayısıyla kredi kuruluşları bilançoyu okurken bu gibi konular üzerinde analiz yapmaktadırlar.
Ödeme gücü ile ilgili bir başka başlık net işletme sermayesinin analizidir. İşletmenin bilanço üzerindeki kısa vadeli alacakları ile kısa vadeli borçlarını ödeme performansını göstermektedir. Eğer firma alacaklarını uzun vadede tahsil edip borçlarını kısa vadede ödüyor ise bu durum riskli olarak görünmektedir. Alacaklarını kısa vadede tahsil edip ödemelerini uzun vadede yapması tercih edilir.
Teminat: Firmanın verilen krediler karşılığında kredi kuruluşuna sağlayacağı teminatın değerlendirilmesi ciddi bir öneme sahiptir. Yani kredinin olası bir şekilde temerrüde düşmesi halinde kredi kuruluşunun neye başvuracağıdır.
Kredi kuruluşları genelde likit teminat isterler. Örneğin krediye yalnızca bir kefalet alındıysa bunun nakde çevrilmesi zor olabilir fakat nakit blokaj verildiyse çok rahatlıkla nakde çevrilebilir. Kredi kuruluşları genelde kefalet, nakit blokaj, ipotek, çek-senet veya alacağın temliki arasından en likit olanı tercih etmektedirler.
Sermaye: Firmanın faaliyetlerinin akışını kaç parayla devam ettirdiğidir. Örneğin firma kurulduğunda 900.000 TL sermaye ile kuruldu. 900.000 TL lik iş döndürmeye çalışıyor lakin firmanın kullandığı kısa vadeli kredileri olabilir ya da alacakları da olabilir. Kredi kuruluşları sermayenin büyüme eğiliminde olduğunu gözlemlemek isterler. Aynı zamanda sermayenin ödenmiş veya ödenmemiş olması da önem teşkil eder.
Nihayetinde ödenmemiş sermaye bir taahhüttür. Burada dikkat edilmesi gereken husus bilançoda yer alan ortaklara borçlar ve ortaklardan alacaklar kalemidir. Kredi kuruluşları örneğin;331-Ortaklara borçlar hesabında uzun süredir gördüğü bakiyeyi sanki ödenmiş sermaye gibi sermayeye ilave eder. Sermaye teknik olarak artmamış gibi gözükse de sürekli şirket ortakları firmayı ceplerinden finanse etmiş gibi düşünülmektedir.
Aynı şekilde ortaklardan alacaklar hesabında da bakiye görünüyor ise ödenmiş sermayeden düşülmektedir. Bu yüzden sermaye değerlendirmesi yapılırken 131-331 hesaplarını finans kuruluşları oldukça dikkatli takip etmektedir.
İç ve Dış Koşullar: Firmanın kredilerini zamanıda ödemesi, yazılan çizilen çekinin olmaması, vergi-sgk borçlarının olmaması ve bilançosunun çok iyi olması kredi kuruluşları tarafından olumlu değerlendirilir fakat her zaman yeterli olmayabilir. Firmanın içyapısı ile ilgili koşula örnek verecek olur isek; kredi çalışması için firmayı ziyaret eden kredi kuruluşları, firmaya her gittiğinde farklı muhasebeci, farklı bir pazarlamacı gördüğünde, firma da bir istikrar sorunu olduğunu gözlemleyebilir. Dış koşullara da örnek verir isek; firmanın teknolojisini değiştirmemesi, dövizle çalışmasına rağmen fiyat listelerinin halen daha TL olarak gözükmesi gibi swot analizleri ile firmaları analiz ederler.
Sonuç olarak; işletmeler açısından finansal tablo analizleri çok büyük bir öneme sahip olup, şirket ortakları, yöneticileri, geçici vergi dönemlerinde mali müşavirleri ya da yeminli mali müşavirleri ile birlikte mali tablo analizi yapması sonuçları değerlendirmesi, firma için oldukça faydalı olmasının yanı sıra kredi çalışmalarında da etkili bir rol oynayacaktır.
Mali Müşavir Jale OCAK